500 نكته مهم در تدريس معارف

500 نكته مهم در تدريس معارف نماز -وپژه طلاب و مربيان و 500 تجربه كاربردي براي تربيت قراني نسل نو

پانصد نكته مهم در كلاسداری
سرآغاز
علم نور است و معلم اول خداست و تعلیم، رسالت انبیاست و وظیفه معلم رسیدن و رساندن به خداست.
طلب علم فریضه بر مسلمانهاست و دوستداری جویندگان علم از ارزشهاست.
آموزش علم دارای روشها و نكته هاست، و تدریس و كلاسداری علم است و عشق است و روش است و تجربه ها و بدون آن هرچه هست پوچ است و بی بهاست.
آنچه در پی آمده «پانصد» قطره از یك دریاست كه برگرفته از دانشها، كتابها و تجربه هاست، باشد كه مشعلی باشد در تاریكیها.
پانصد نكته مهم در كلاسداری
پیش از مطالعه در نكات زیر توجه فرمائید
1- پانصد نكته ای كه گفته شده در عنوانهای كلی خود دارای نظم و دسته بندی است.
2- برخی از نكته ها با توجه به شرایط خاص خود قابل اجراست.
3- تلاش بر این بوده است كه هر نكته غیر از نكته دیگر باشد با این همه ممكن است بعضی از این نكات تكرار شده یا متداخل در یكدیگر باشند كه تذكر شما ما را در رفع آنها یاری می دهد.
از اینكه نظریات و پیشنهادات سودمندتان مشعل راهمان در آینده خواهد بود خرسندیم و چشم براه آنها هستیم.
وظایف استاد
1- رشد و شكوفا ساختن استعدادها و زمینه سازی برای آن.
2- ایجاد روحیه تفكر و تعقل.
3- پرورش اخلاقی و تربیتی.
4- حفظ شخصیت افراد و رشد آن. پیامبر اكرم صلي اله عليه و اله وسلم افراد را با انگشت نشان نمی داد با دست نشان می داد.
5- ایجاد انگیزه و هدف
6- ارائه روشها و شیوه ها (مانند روش مطالعه، یادداشت برداری، خلاصه نویسی...)
7- ارائه منابع و ماخذ و متون درسی متناسب با سطح معلومات شاگردان.
8- ایجاد فضای دوستی و صمیمیت
9- اطلاع از مشكلات اخلاقی و تربیتی شاگردان و كوشش در رفع آنها.

10-  اقناع عقلی و ترغیب عاطفی دانش آموزان نسبت به موضوع درسی و غیر آن كه به وسیله استدلال و تعریف و توصیف انجام می گیرد.
11-  كسب آگاهی از اصول تعلیم و تربیت و روان شناسی.
12-  آگاهی از فنون و مهارتهای آموزشی.
13-  حركت دادن شاگردان از معلوم به مجهول و از مطالب حسی و واقع به سوی فرضیه و نظریه.
14-  فراهم آوردن زمینه استقلال و عدم وابستگی در شاگردان.
15-  ایجاد بینش در شاگردان.
16-  به جای انتقال اندیشه ها به شاگردان، اندیشیدن آنان را در نظر داشتن.
 زمان درسی
17-  در غیر موارد ضروری بیش از 40-60 دقیقه تدریس نكنید.
18-  درس را در زمان تعیین شده تدریس كنید.
19-  در زمانهای مناسب مانند صبح تدریس كنید.

20-  در زمانهای نامناسب مانند غروب تدریس نكنید.
21-  درس خود را با توجه به تعداد جلسات و زمان پیش بینی شده زمان بندی كنید تا در پایان دوره یا ترم و یا سال كم یا زیاد نیاورید. اینكار نوعی «برنامه ریزی آموزشی» نامیده می شود.
22-  تعطیلات را در برنامه ریزی آموزشی خود در نظر داشته باشید.
23-  از تدریس در ایامی مانند تعطیلات كه تمایل كمتری در شاگردان وجود دارد خودداری نمایید، مگر در موارد ضروری. (من تحصل فی التعطیل متعطل فی التحصیل)
24-  زمان هر جلسه تدریس را در نظر داشته باشید تا وقت، كم یا زیاد نیاورید، یعنی درس را به موقع شروع كنید و به موقع نیز تمام كنید.
25-  بی نظمی استاد، شاگردان را نيز بی نظم می كند:
اگر ز باغ رعیت مَلِك خورد سیبی  برآورند غلامان، درخت از بیخ
26-  برای در نظر داشتن وقت، همراه خود ساعت داشته باشید.
27-  وقتی خودتان در اواخر درس اعلام می كنید كه وقت درس تمام شده است دیگر آنرا ادامه ندهید، مگر اینكه با مشورت خود شاگردان باشد.
28-  وقت كلاس را به مطالب بیهوده و كم فایده نگذرانید و از وقت بیشترین استفاده را ببرید.
29-  سعی كنید ساعت تدریس را تغییر ندهید.
مكان كلاس

30-  مكان تدریس (كلاس) دارای نور و روشنایی مناسب باشد، نه كم و نه زیاد و نه آزار دهنده.
31-  كلاس در جایی آرام و به دور از شلوغی انتخاب شود.
32-  كلاس در محل تجمع افراد و محل تفریح مردم و جاهای پر سروصدا نباشد.
33-  عوامل عدم تمركز حواس از كلاس حذف شوند.
34-  مساحت كلاس متناسب با تعداد افراد شركت كننده باشد نه كمتر و نه بیشتر از تعداد شاگردان.
35-  مكان تدریس دارای تخته گچی و یا وایت برد باشد.
36-  مكان تدریس دارای میز و صندلی راحت و مناسب برای معلم و شاگردان باشد.
37-  نور بر روی تخته منعكس نشود تا چشمان شاگردان را آزرده نسازد.
38-  جای استاد طوری انتخاب شود كه استاد مشرف بر شاگردان و مسلط بركلاس باشد. اغماض باید كرد نسبت به دانش آموز متخلف
39-  در صورت امكان شاگردان طوری در كلاس بنشینند كه درب كلاس پشت سر آنان قرار گیرد تا موجب تمركز حواس بیشتر باشد. این كار را می توان با جابجا كردن تخته سیاه و میز و صندلیها انجام داد.

40-  در صورت امكان مكان تدریس نزدیك به محل سكونت شاگردان انتخاب شود.
41-  در اینكه مكان درس در مدرسه یا دانشگاه یا حسینیه یا تكیه و یا مسجد باشد. تناسب شاگردان با محل درس و یا ضرورتهای دیگر ملاك عمل قرار گیرد.
42-  محل كلاس در جایی انتخاب شود كه مورد سوء استفاده عده ای خاص قرار نگیرد.
43-  فاصله استاد با شاگردان فاصله ای متناسب و متعادل باشد بطوریكه صدای استاد بوضوح شنیده شود.
44-  بهداشت و نظافت محیط درس رعایت شود.
45-  محیط كلاس از نظر گرما و سرما دارای دمای مناسب باشد دمای 25 تا 30 درجه حد متعادل است.
46-  كسانی كه قدشان بلند است در آخر كلاس بنشینند.
47-  كسانی كه چشمشان و یا گوششان ضعیف است در جلوی كلاس بنشینند.
48-  كلاسهای شلوغ، فشرده، تاریك، كم اكسیژن، زیاد گرم، زیاد سرد و نمناك تن و روان شاگردان را آزرده می سازد.
49-  در صورت امكان سعی شود شاگردان خودشان جای خود را در كلاس تعیین كنند.

50-  تلاش شود بین محیط درس و محیط خانه و اجتماع ارتباط برقرار گردد.
51-  اگر پنجره های كلاس مشرف به خیابان است، در صورت امكان كلاس را عوض كنید.
52-  اگركولر یا پنكه و یا بخاری كلاس خراب است فكری برای آنها بكنید.
53-  توجه داشته باشید كه تابش نور مستقیم خورشید موجب آزردگی شاگردان نشود.
54-  اگر هوای كلاس دم كرده و ناسالم باشد، گشودن پنجره یا روشن كردن تهویه كلاس مورد توجه قرار گیرد.
55-  به كسانی كه دیر به كلاس می آیند. در ابتدا بطور غیر مستقیم تذكر دهید.
56-  از هر نوع نشستنی در مكان تدریس كه زننده باشد خودداری كنید.
 آمادگی روحی استاد
57-  در هنگام نشاط روحی و عاطفی تدریس كنید.
58-  در هنگام كسلی و كسالت و غم و اندوه تدریس نكنید.
59-  در هنگام عصبانیت و ناراحتی تدریس نكنید، مگر اینكه آنرا برطرف نمایید.

60-  با خوشرویی و نرمخویی تدریس كنید و چهره بشاشی داشته باشید.
61-  در هنگام خواب آلودگی خود و یا شاگردان تدریس نكیند، مگر آنكه خواب آلودگی را برطرف نمایید.
62-  سعی كنید برای جذابیت درس، احساسات و عواطف را بر انگیزانید. دو لحظه گریاندن و خنداندن اثر خوبی دارد.
63-  ثبات روحی و عاطفی داشته باشید.
64-  سعی كنید هنگام تدریس زیاد جوش نزنید.
65-  در تدریس شور داشته باشید تا بتوانید شور بینگیزید.
66-  خونسرد باشید.
67-  احساسات و عواطف شاگردان را جریحه دار نكنید.
68-  سعی كنید در كلاس فضای عاطفی به وجود آورید.
69-  هنگام تدریس اضطراب و نگرانی نداشته باشید.

70-  شاگردان را نسبت به كلاس و درس دلسرد نكنید.
71-  طوری رفتار كنید كه شاگردان احساس نكنند كه فراموش شده اند و یا مورد توجه معلم نیستند.
72-  رابطه ای صمیمی با شاگردان برقرار كنید و در حل مشكلات شخصی شان آنان را یاری دهید تا آرامش رضایت بخشی در كلاس حاكم شود.
73-  تدریس نیازمند تفریح است، به آن توجه كنید.
معنویت استاد
74-  توكل بر خدا.
75-  توسل به معصومین علیهم السلام به ویژه حضرت فاطمه زهراء سلام الله عليها و حضرت مهدی عجل الله علیهما السلام.
76-  با طهارت بودن.
77-  با نام خدا و یاد ولی خدا درس را شروع كردن.
78-  با دعا درس را پایان دادن.
79-  معلمی را یك وظیفه شرعی دانستن نه یك شغل پنداشتن.

80-  پیش از هر دوره كلاسداری دو ركعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم كه ما را در تدریس موفق بدارد.
81-  پیش از هر كلاس جمله «یا صاحب الزمان ادركنا» یا جمله «یا فاطمه الزهراء ادركنا» را فراموش نكنیم.
82-  با حمد خداوند و صلوات بر پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) و ائمه معصومین علیهم السلام درس را شروع كنیم.
83-  به ارزشها و آرمانها و اصول اسلامی متعهد و مقید باشیم.
84-  با شاگردان یك رابطه معنوی و روحی داشته باشیم.
85-  پس از پایان یك دوره یا یك ترم و یا یك سال تدریس دو ركعت نماز شكر بخوانیم.
86-  پیش از تدریس آیه قرآن و یا حدیثی خوانده شود.
87-  از احادیث صحیح و معتبر در تدریس خود استفاده نماییم.
88-  نور معنویت را در قلب شاگردان بتابانیم.
89-  اخلاق و تقوا داشتن.

90-  تواضع داشتن و مغرور نبودن.
91-  خوشرو و خوش اخلاق بودن.
92-  نرمخو بودن.
93-  صبور بودن و سعه صدر داشتن.
94-  خودسازی اخلاقی و تربیتی داشتن.
ذات نایافته از هستی بخش  كی تواند كه شود هستی بخش
95-  شهامت داشتن در گفتن كلمه «نمی دانم»
96-  علاقه و صمیمیت نسبت به شاگردان.
97-  عمل كردن به گفته های خود.
98-  پرهیز از انتقام جویی.
99-  مهربان بودن با شاگردان.

100- عشق و علاقه داشتن نسبت به معلمی و تدریس.
101- شناخت تفاوتهای فردی شاگردان.
102- به عهدهایی كه در كلاس داده می شود وفا شود، به خصوص برای هدیه و جایزه دادن.
103- محبت داشتن نسبت به شاگردان.
درس معلم ار بود زمزمه محبتی جمعه به مكتب آورد طفل گریزپای را
104- زود عصبانی نشدن و به طور كلی پرهیز از عصبانیت.
105- خود بزرگ بین نبودن.
106- خودكم بین نبودن.
107- شكسته نفسی كردن.
108- از نقادی آزرده نشدن.
109- از فضل فروشی پرهیز كردن.

110- ترس نداشتن هنگام تدریس.
111- اعتقاد داشتن به آنچه تدریس می شود.
112- سعی كنید اخلاق شما سیر صعودی داشته باشد.
113- از قضاوت ناصحیح بپرهیزید.
114- از تهمت زدن به شاگردان خودداری كنید.
115- به شاگردان حقیقت را بگویید و از دروغ گفتن بپرهیزید.
116- به شاگردان هیچ گونه توهینی نكنید.
117- شاگردان را مودبانه صدا كنید.
118- به اشتباه خود اعتراف كنید و در رفع آن بكوشید.
119- به قدر امكان از سرزش و تهدید خودداری كنید، به خصوص این كار را پیش دوستان شاگردتان انجام ندهید.

120- از عیب جوئی شاگردان پرهیز كنید.
121- هرگز دانش آموز متخلف را به عذرخواهی از خود مجبور ننمایید.
122- با شاگردان صداقت داشته باشید.
123- پشت سر دیگران سخنی نگویید تا پشت سر شما سخنها نگویند.
124- به شاگردان پرخاشگری نكنید.
125- تلاش نمایید به شاگردان طعنه نزنید، زیرا شاگردان افراد حساسی هستند و ممكن است سخت آزرده شوند.
126- هرگز رفتار غلط شاگردان را به منزله توهین شخصی تلقی نكنید.
127- خنده بی جا و بلند نداشته باشید.
128- شاگردان را بیش از اندازه نخندانید تا هیبت و شخصیت شما در نزد آنان كوچك نشود.
129- از داشتن «تیك» یا همان عادات نامطلوب مانند بازی كردن با دكمه لباس یا موی سر و صورت و یا حركات ناموزون پلكها خودداری نمایید.

130- با شاگردان كینه و خصومتی نداشته باشید.
131- سعی كنید شاگرد را درك كنید و به احساسات او احترام بگذارید.
132- چون شاگردان هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی و روانی با یكدیگر متفاوتند در حل مشكلات آنان نیز باید متفاوت برخورد كرد.
133- اشتباهات خود را توجیه نكنید.
134- از تنبیه بدنی خودداری نمایید كه در مواردی موجب دیه نیز خواهد شد.
135- تلاش كنیم علاوه بر مدرس و معلم بودن، مربی نیز باشیم.
136- ظرفیت روحی و استقامت در برابر مشكلات را در شاگردان زمینه سازی كنید و آن را افزایش دهید.
137- نام اشخاص را بدانيد و آنها را با اسم صدا بزنيد.
138- در هنگام نام بردن از علما، بزرگان و شخصیتهای اسلامی احترام به آنان را فراموش نكنیم.
139- از گفتن كلمات و جملات ركیك و خارج از ادب و نزاكت پرهیز كنیم.

140- اگر بخواهیم نام شخصیتها و بزرگان دینی را از روی تابلو پاك كنیم احترام لازم را رعایت نماییم.
141- از به كارگیری كلمه «من» در حد امكان خودداری كنیم.
142- توجه داشته باشیم هدف نهایی از تعلیم و تعلم رضای خدا و خدمت به خلق خداست.
143- در برخورد با شاگردان اخلاق اسلامی را رعایت كنیم.
144- از زحمات اساتید خود و از فعالیت دیگران قدردانی و تشكر نماییم.
145- به دیوار یا تخته سیاه و یا میز و... تكیه ندهیم.
146- برای تدریس هیچ گاه خجالت نكشیم و نترسیم.
147- نسبت به شاگردان روحیه عفو و اغماض و ارفاق داشته باشیم.
148- رازدار و محرم اسرار شاگردان باشید.
149- برای شاگردان مشاور خوبی باشید.

150- از نظر روان شناسی گفته اند كه یك شاگرد در حدود 20 تا 25 دقیقه می تواند روی یك موضوع خاص تمركز كافی داشته باشد.
151- مواظب باشید با شاگردان، یكدنده و لجباز نباشید.
152- شاگردان را به خودتان وابسته نكنید.
153- عذرخواهی شاگردان را بپذیرید.
154- اگر استاد در همان جلسه درس متوجه اشتباه خود شد تا شاگردان متفرق نشده اند، آن اشتباه را برطرف كند.
155- هنگام ورود به كلاس و یا در جاهای نظیر آن به شاگردان خود سلام كنید.
156- از تعصب بی جا اجتناب ورزید.
157- با شاگردان به جدال و ستیزه جویی برنخیزید.
158- از شاگردان توقعات بیش از اندازه نداشته باشید.
159- برخوداری از قلم صحیح و زیبا (آگاهی از دستور زبان و آیین نگارش و...)

160- برخورداری از بیان صحیح و زیبا.
161- برخورداری از خط زیبا و یا حداقل خط خوانا.
162- رسا و روان بودن كلمات و جملات.
163- نداشتن صدا و لهجه خاص و محلی.
164- نداشتن تكیه كلام مانند به اصطلاح، به قول معروف، عرض كنم به حضور شما...
165- رعایت ایجاز و اطناب مناسب در گفتار (خود را به شهوت كلام معروف نكنید.
166- استفاده از كلمات و جملات زیبا، مثلاً به جای كور كلمه نابینا و یا روشندل را به كار برید.
167- داشتن ذوق و سلیقه.
168- فصیح و درست سخن گفتن.
169- بلیغ و به مقتضای حال سخن گفتن.

170- طوری سخن بگویید و تدریس كنید كه شاگردان به وجد آیند و در آنان نشاط ایجاد شود.
171- آرام و شمرده شمرده تدریس كنید و با فریاد و با سرعت تدریس نكنید.
172- صدای خود را به تناسب موضوع و تعداد شاگردان بالا و پایین كنید و یكنواخت تدریس نكیند. زیرا صدای خوب نقش موثری در تدریس دارد.
173- به گونه ای تدریس كنید كه مغز را قانع كند و گوش را خوش آید و قلب را ارضاء نماید.
174- از اصطلاحات و كلمات پیچیده و مشكل استفاده نكنید مگر در موارد ضروری.
175-  طوری تدریس كنید كه با استعدادها بپسندند و كم استعدادها بفهمند.
176- بطور طبیعی تدریس كنید و خود را به تكلف و زحمت میندازید.
177- عبارت پردازی نكنید و از بازی كردن با الفاظ خودداری نمایید.
178- ساده تدریس كنید اما عمیق و نه سست.
179- مطلب را روشن و واضح تدریس كنید.

180- قوه تفهیم خود را افزایش دهید.
181- در خور فهم و ذوق شاگردان تدریس كنید، نه كمتر و نه بیشتر.
182- از گفتن مطالب بی مزه و نامطلوب در تدریس خودداری كنید.
183- سعی كنید مطالب را هنگام تدریس بیشتر و بهتر مجسم كنید.
184- اگر صدای شما گرفته است در رفع آن بكوشید.
185- متناسب و هماهنگ با موضوع، سر و دست خود را حركت دهید و حالت آن موضع را به خود بگیرید.
186- گاهی در هنگام تدریس كمی راه بروید.
187- تلاش نمایید تا صدای شما گرم و از روی تفاهم باشد.
188- در املای كلمات دقت كنیم مثلاً زغال را به صورت ذغال ننویسیم.
189- در ابتدای تدریس با صدای آرام سخن می گوییم و آهسته آهسته صدای خود را بلندتر می كنیم. اما نه به گونه ای كه آزار دهنده باشد. بلكه به صورتی باشد كه صدا به همه شاگردان برسد.

190- تدریس با زبان محاوره ای دلنشین تر از تدریس با زبان مكاتبه ای است.
191- از به كارگیری كلمات و جملات محلی پرهیز نماییم. گاهی لازم است.
192- در آغاز راه، هر جلسه درس را پیش از تدریس تمرین كنیم.
193- برای لحن صدا و قدرت بیان تمرین نماییم.
194- ذوق و سلیقه و استعداد شاگردان را شناسایی كنیم.
195- با صدای خیلی آهسته تدریس نكنید.
196- گاهی می توانید مطالب خود را در قالبهای هنری تدریس كنید.
197- داشتن خط زیبا برای تدریس حداقل نیازمند علاقه و تمرین و حوصله است.
198- رعایت حقوق دیگران به ویژه معلمان و مدرسان دیگر.
199- تحقیر نكردن افراد.

200- رعایت حجاب كامل (برای بانوان)
201- احترام به شخصیت شاگردان.
202- ایجاد رقابت مثبت و سالم بین شاگردان.
203- رعایت عدل و انصاف در برخوردها.
204- نگاه كردن و توجه داشتن به شاگردان به طور یكسان مگر در موارد ضروری.
205- عدم تبعیض بین شاگردان.
206- پرهیز از دادن لقب زشت به شاگردان.
207- پرهیز از تمسخر شاگردان.
208- همدردی با شاگردان.
209- تشویق به موقع.

210- آراستگی ظاهر از قبیل شانه كردن موها، تمیز بودن لباسها، پاره نبودن لباسها و جورابها، واكس زدن كفشها و نظیف بودن بدن.
211- مسواك زدن دندانها.
212- استفاده از بوی خوش در صورتی كه مفسده ای ایجاد نكند.
213- دست نكردن در گوش و بینی هنگام تدریس.
214- تمیز بودن و پاره نبودن چادر و مقنعه برای بانوان.
215- مرتب و تمیز بودن عمامه و عبا و قبا برای طلاب.
216- برخورد صحیح و مناسب با شاگردان.
217- ارتباط داشتن با شاگردان.
218- مدیر و مدبر بودن و آشنایی با اصول مدیریت.
219- به شاگردان خود اجازه سخن گفتن و سوال كردن را بدهید.

220- سخن شاگردان خود (بی مورد) قطع نكنید.
221- همه كلاس را از جنبه های مختلف زیر نظر داشته باشید.
222- پیش از تدریس خود را در آینه ببینید.
223- یقه و دكمه های خود را ببینید.
224- شاگردان را خدمتكار خود ندانید.
225- سعی كنید نام شاگردان خود را بدانید.
226- در خارج از كلاس به وضع و مشكلات دانش آموزان رسیدگی كنید.
227- آداب اجتماعی را در برخوردها رعایت كنید.
228- كارها و فعالیت های مربوط به كلاس را بین شاگردان تقسیم كنید و به آنان مسئولیت دهید.
229- طوری سخت گیری نكنید كه مجبور شوید آن را كاهش دهید.

230- تنبیه تمام افراد یك گروه به خاطر رفتار بد یك فرد یا یك گروه كوچك كار عاقلانه ای نیست.
231- پیش از تنبیه علل كردارهای منفی شاگردان را بررسی كنید.
232- استعدادها و تواناییهای مثبت شاگردان را جلوی شاگردان دیگر مطرح كنید.
233- رفتار غلط شاگرد ممكن است معلول بیماریهای بدنی باشد پس به این نكته توجه داشته باشید.
234- سعی كنید هم خودتان منضبط باشید و هم كلاس انضباط برقرار كنید.
235- نخواهید كه شاگردان از شما اطاعت كوركورانه داشته باشند.
236- شاگردان را در كلاس نه آزاد آزاد و نه محدود محدود بگذارید.
237- كاری كنید تا شاگردان رفتار و كردارهای خوب شما را در خود به وجود آورند.
238- در موارد لزوم قاطعیت داشته باشید.
239- مقررات محیط آموزشی را رعایت كنید و به آنها احترام بگذارید.

240- تمركز در كلاس مهمتر از سكوت در كلاس است.
241- به حرف شاگردان خودگوش دهید، و حتی به تذكرات آنان توجه كنید.
242- تلاس نمایید با مدير یا سرپرست یا مسئول یا معاون و یا همكاران دیگر در محیط آموزشی هماهنگی داشته باشید.
243- تجربیات تدریس خود را در اختیار دوستان خود قرار دهید.
244- شاگردان را طوری هدایت كنید كه خودشان اعمال و كردارشان را كنترل نمایند.
245- طوری رفتار كنید كه شاگردان احساس مسئولیت كنند.
246- با جلوگیری از سوء استفاده، شاگردان را برای بیرون رفتن از كلاس اجازه دهید.
247- شاگردان رفتار معلم را زیر ذره بین قرار می دهند. پس مواظب باشید كردار و رفتار منفی از خود نشان ندهید.
248- اوقات استراحت و زنگ تفریح دانش آموزان را نگیرید.
249- در بعضی موارد شاگردان از معلم خود تقلید می كنند، پس تقلید آنان را آهسته آهسته از بین ببرید.

250- كاری نكنید كه مورد استهزاء و تمسخر شاگردان قرار گیرید.
251- برخی از شاگردان دارای نقص بدنی یا روانی هستند از این رو رعایت حال آنان را بكنید.
252- كاری كنید كه شاگردان در كلاس از جانب معلم و شاگردان دیگر احساس امنیت كنند.
253- شاگردان را از خود طرد نكنید، مگر در موارد ضروری آن هم به مدت كم.
254- تا آنجا كه امكان دارد شاگرد را از كلاس محروم نكنید.
255- اگر تعیین و بیان مقررات و قوانین ضروری باشد این كار را با همكاری شاگردان انجام دهید.
256- در كنار درس برنامه های فوق برنامه را نیز داشته باشید.
257- می توانیم برای ایجاد نظم و سكوت و تمركز حواس از روش غیرمستقیم استفاده كنیم.
258- اگر جراحت یا بیماری ظاهری دارید در ابتدای درس درباره آن توضیح مختصری بدهید تا ذهن شاگردان را در طول تدریس به خود مشغول نكند.
259- اگر در بیرون از كلاس اتفاقی افتاد (در صورت امكان) آن را با درس و مطالب خود ارتباط دهید تا ذهن شاگردان را به خود مشغول نكند.

260- از حركات نامانوس و غیرضروری خودداری كنیم.
261- با چیزهایی كه ممكن است تمركز حواس كلاس را از بین ببرد بازی نكنیم، مانند بازی با گچ، تخته، خودكار، تسبیح، عمامه، عینك، بینی، گوش و...
262- فامیل خود را به شاگردان بگوییم.
263- به شاگردان ضعیف اعتماد به نفس ببخشید و آنان را به درس خواندن ترغیب كنید.
264- تشویق، متناسب و به اندازه باشد.
265- شاگرد را به خاطر تنبیه پای تخته سیاه زیاد نگه ندارید.
266- گاهی می توانید با نگاه كردن به شاگرد ناراحتی خود را نشان دهید و دیگر به تنبیه نیازی نباشد.
267- وقتی كاری به شاگردان می گویید آن را پیگیری كنید و آن كار را از آنان بخواهید.
268- توجه داشته باشید به شاگردان دو دستور متضاد و متناقض ندهید.
269- توجه نمایید چیزی مانند گچ را به طرف شاگردان پرتاب نكنید.

270- اگر گچ از دست شما روی زمین افتاد آن را بردارید.
271- ابزار و وسایل و چیزهای دیگر را با خشونت از شاگردان نگیرید.
272- مواظب باشید كه شاگردان، شما را دست نیندازند، از این رو خود را بازیچه آنان قرار ندهید.
273- از خصوصیات فردی، اجتماعی و خانوادگی شاگردان بی اطلاع نباشید.
274- بیش از اندازه از شاگرد تمجید و تعریف نكنید، زیرا ممكن است موجب غرور شاگرد و یا حسادت شاگردان دیگر شود.
275- بیش از اندازه در كار شاگردان دخالت نكنید.
276- از شاگردان نخواهید كه سكوت محض باشند و هیچ حرفی نزنند و هیچ حركتی از خود نشان ندهند.
277- برای شاگردان كلمه «ساكت» «هیس» و مانند آن را زیاد بكار نبرید.
278- پیش از آغاز تدریس از مسئولین مربوطه یك شناخت اجمالی از وضعیت و موقعیت و سطح معلومات شاگردان به دست آورید.
279- گاهی برای تشویق شاگردان هدایا و جوایزی را در نظر بگیرید.

280- در صورت امكان گاهی برای اشراف بیشتر بر كلاس و تنوع آن چند قدمی در بین شاگردان راه بروید.
281- به كار خویش ایمان و اعتقاد قلبی داشته باشید.
282- به فرهنگ بومی و محلی شاگردان توجه داشته باشید.
283- سعی كنید به مقتضیات و نیازهای زمان آگاه باشید.
284- تجربیات آموزشی و تحقیقات روان شناسی نشان می دهد كه یادگیری در شرایط اجتماعی و به صورت دسته جمعی و غیر انفرادی معمولاً سهل تر و بهتر صورت می پذیرد.
285- شخص روان شناسی می گفت: جاذبه پیش از ساختن است.
286- سعی كنید شخصیت علمی و اجتماعی خود را پیش شاگردان سبك نكنید.
287- تلاش نمایید به نیازهای آینده شاگردان آشنا شوید.
288- توجه كنید مقررات خشك و افراطی را در نظر نگیرید.
289- در موارد لزوم با برخی از دانش آموزان صبحت خصوصی داشته باشید.

290- در برخوردها و عكس العملها اعتدال و انعطاف داشته باشید.
291- نسبت به كوششها و فعالیتهای شاگردان بی توجه و بی تفاوت نباشید.
292- تدریس نیازمند تقویت جسمانی است، آن را فراموش نكنید.
293- بین هر دو جلسه تدریس چیزی بخورید و یا بنوشید.
294- تلاش كنید كه استاد تغییر نكند، یعنی در غیر موارد ضروری درس خود را با استاد دیگری عوض نكنید. جای بحث دارد
295- در تدریس از گروه گرایی و خط باری خودداری كنیم.
296- تسلط داشتن بر موضوع درسی و اطلاع كافی از آن.
297- مطالعه داشتن همیشگی.
298- افزایش آگاهیها و محتوای علمی و درسی.
299- عدل و انصاف در نمره دادن، سوال كردن و تكلیف دادن.

300- پاسخ دادن به سوالات شاگردان به ویژه با لحن خوب و مناسب.
301- دادن تكلیف و تمرین درسی.
302- گرفتن امتحان در زمان های مناسب.
303- مطالعه پیش از تدریس و آمادگی قبلی داشتن.
304- داشتن طرح درسی.
305- داشتن برنامه ریزی درسی.
306- ارزشیابی از درس خود و تاثیر آن به خصوص توسط شاگردان.
307- داشتن ابتكار و خلاقیت در تدریس.
308- آگاه بودن از روشهای تدریس و بكارگیری آنها.
309- بررسی نوشته ها و تمرینات دانش آموزان.

310- تصحیح اوراق و دادن نمره های شاگردان در اسرع وقت.
311- داشتن جزوه و متن درسی.
312- تفهیم صحیح و سریع مطالب به شاگردان، نه تنها گفتن و رد شدن.
313- توجه داشتن نسبت به كیفیت شروع و ادامه و پایان درس.
314- دسته بندی كردن مطالب كه امری مهم در تفهیم مطالب است.
315- برقراری ارتباط بین درسها و یادآوری درسهای گذشته.
316- آوردن شاگردان پای تخته برای پاسخ دادن به درسها كه نوعی آزمون علمی است.
317- توجه به فهم مطالب توسط شاگردان نه تنها حفظ آنها.
318- نوشتن رئوس مطالب بر روی یك كاغذ به صورت دسته بندی شده و تدریس از روی آن.
319- توجه به كیفیت مطالب نه تنها به كمیت آنها.

320- داشتن تنوع مطالب در هنگام تدریس.
321- رفع موانع تمركز حواس شاگردان.
322- طرح سوال در هنگام تدریس.
323- توجه به حضور و غیاب شاگردان می توان برای استفاده بیشتر از وقت شخصی را مسئول این كاركرد و پیش از آمدن استاد حضور و غیاب انجام شود.
324- از محفوظات خوب و زیاد بهره مند بودن.
325- با اطمینان تدریس كردن نه با تردید زیرا تردید نیز انضباط كلاس را به هم می زند.
326- اگر سوالی مطرح می كنید در نهایت آن را بی جواب نگذارید.
327- در موارد اختیاری موضوع درس را براساس نیاز و علاقه شاگردان انتخاب كنید.
328- بیشتر از محسوسات استفاده نمایید تا معقولات مگر در موارد نیاز و ضروری.
329- از تجربیات درسی و تدریس دیگران استفاده كنید.

330- در هر درسی مطالب نو و تازه داشته باشید.
331- در موارد لزوم، مطلب را تكرار كنید.
332- ورقه های امتحان را با خودكار قرمز تصحیح كنید.
333- برای تدریس خود روش تدریس داشته باشید.
334- در صورت امكان تعداد شاگردان كلاس از 25 نفر بیشتر نباشد.
335- در روش تدریس توجه داشته باشیم طبق آماری كه گفته اند 75% یادگیري از طریق چشم و 13% از طریق گوش و 12% از طریق بقیه حواس انجام می گیرد.
336- پیشرفت تحصیلی شاگردان را آزمایش و ارزشیابی كنید.
337- داشتن هدف در تدریس و بیان آن.
338- موضوع درسی خود را را «تخیل» و «تنوع» نیز در آمیزید.
339- همیشه رغبت و ذوق شاگردان را زنده نگه دارید.

340- سعی كنید كه شاگردان در رابطه با درس، فعالیت عملی داشته باشند.
341- در پاسخ به سوالات نوبت شاگردان را رعایت كنید.
342- معمولاً هنرمندی استاد در جلسه اول تدریس مشخص می شود پس بر روی جلسه اول فكر و مطالعه بیشتری داشته باشيد و آن را دست كم نگیرید.
343- در هنگام سوال كردن، از جاهای مختلف كلاس درس را بپرسید و از یك جای به خصوص این كار را انجام ندهید.
344- شاگردان را نسبت به یادگیری درس تشنه كنید:
آب كم جوی تشنگی آور بدست  تا بجوشد آبت از بالا و پست
345- شاگردان را به راه و كاری كه در پیش دارند متوجه سازید.
346- از شاگردان به خصوص، سوالات به خصوص بپرسید.
347- سوال خود را طوری طرح كنید كه فكر شاگردان را به كار اندازد و آنها را در حل مساله كمك كند نه اینكه فقط نادانی آنها را ظاهر سازد.
348- سوال از كسی پرسیده شود كه در خور فهم او باشد.
349- شرایط زمانی و مكانی را در تدریس در نظر بگیرید.

350- سن و معلومات و شرایط فردی شاگردان را در نظر داشته باشید.
351- تكلیف درس را به عنوان مجازات و جریمه و تنبیه بكار نبرید.
352- درس یا درسهای گذشته را در هر روز از تعدادی از شاگردان بپرسید.
353- درس را به طور منظم تدریس كنید.
354- برای تدریس مطالب سنگین زمینه سازی كنید.
355- سطح علمی كلاس را در سطح بالایی نگه دارید.
356- سوالات خارج از موضوع درسی را بعد از كلاس جواب دهید.
357- در صورتی كه احساس خستگی را در چهره شاگردان دیدید، در كلاسهای اختیاری از ادامه تدریس خودداری ورزید.
358- در تدریس از روش تدریجی استفاده كنید.
359- در صورت امكان از نمره امتحانی شاگرد كم نكنید.

360- سعی كنید دائماً اشكالات تدریس خود را رفع كنید.
361- اگر كتاب و یا متن درسی برای تدریس دارید ابتدا درس را از خارج دسته بندی كنید و توضیح دهید و سپس آن را با متن تطبیق دهید.
362- طوری تدریس كنید كه متن تعیین شده در هر جلسه یا در هر دوره در مدت تعیین شده برای آنان پایان پذیرد.
363- عوامل افت تحصيلی شاگردان را شناخته، در رفع آن بكوشید.
364- موضوع و عنوان درس را در ابتدای تدریس مشخص و بازگو كنید.
365- در صورت امكان، موضوع و عنوان درس را به صورت سوال و طرح مساله درآورید.
366- درس را مرحله به مرحله و موضوع به موضوع تدریس كنید و از یك شاخه به شاخه دیگر نپرید.
367- طوری تدریس كنید كه شاگردان بر درس «مسلط» شوند.
368- در شاگردان شناخت، بینش، پشتكار و صبر و حوصله را زمینه سازی كنیم و آن را افزایش دهیم.
369- در هر جلسه، موضوع درس آینده و صفحات مربوط به آن را برای شاگردان مشخص كنیم تا آمادگی بیشتری برای درس بعدی داشته باشند.

370- تلاش كنیم از علوم مورد نیاز و مرتبط با درس خود بهره مند باشیم.
371- در هنگام تدریس از روی كتاب به شاگردان نیز نگاه كنیم و به روخوانی محض مشغول نشویم.
372- بیش از اندازه معمول به جزوه یا كتاب و یا متن درسی نگاه نكنیم.
373- اگر شاگرد اشكالی به گفته های استاد كرد كه وارد بود آنرا پذیرا باشد.
374- از طرح شبهات و اشكالات، بدون جواب خودداری كنیم.
375- یادداشت برداری حداقل مطالب مهم توسط شاگردان به آنان یادآوری شود.
376- خلاصه و جمع بندی و نتیجه درس را در آخر تدریس بیان كنید.
377- از تكرار مطالب در موارد غیر ضروری كه موجب خستگی شاگردان می شود پرهیز نمایید.
378- در هنگام تدریس از موضوع درس و بحث خارج نشوید.
379- به شاگردان تذكر داده شود كه به سوالات شاگردان دیگر توجه كنند.

380- گاهی شاگردان، سوال شاگرد دیگر را متوجه نمی شوند پیش از پاسخ به آن، سوال را یكبار دیگر خودمان تكرار كنیم.
381- می توانیم در پایان هر جلسه وقت مشخصی را برای پاسخ به سوالات در نظر بگیریم.
382- در خواندن، ترجمه و تفسیر آیات و روایات دقت لازم را بكار گیریم.
383- مدرك و ماخذ مطالب را صحیح و دقیق ذكر كنیم.
384- مطالب مشكوك و ظنی را به صورت قطعی بیان ننماییم.
385- گاهی می توانیم با صلوات یا طرح سوال و یا لحظاتی سكوت به كلاس تمركز بدهیم.
386- برگه یادداشت رئوس مطالب را همیشه در جای خاصی مانند كیف یا جیب و یا لای دفتر و كتاب قرار دهیم.
387- در حال نوشتن و یادداشت كردن توسط شاگردان از كسی سوال نمی پرسیم.
388- سعی كنید برای تدریس، شروع خوب، گیرا و جذابی داشته باشید.
389- درس را از حالت تئوری به نمونه های عملی سوق دهید.

390- بیش از اندازه، جواب سوال شاگردان را تكرار نكنید.
391- اگر از شاگردان سوالی می كنید تا آنجا كه امكان دارد اجازه دهید كه خود شاگردان جواب را بدهند.
392- شاگردان برای پاسخ دادن به سوالات یا دست خود را بالا برند و یا با پاسخ دادن یكی از شاگردان، دیگران سكوت را رعایت كنند.
393- توجه داشته باشید برای پاسخگویی به سوالات جوابهای قانع كننده ای داشته باشید.
394- اگر جواب سوالی را به بعد موكول می كنید آن را یادداشت نمایید و جوابش را در جلسات بعد بدهید.
395- سوالاتی كه مربوط به شاگردان و درس نیست از آنان نپرسید مگر در حد ضرورت.
396- خودمان زمینه سوال كردن را برای شاگردان فراهم آوریم، نه اینكه آنان را امر به سكوت كنیم.
397- با توجه به شرایط به شاگردان كارهای مطالعاتی و تحقیقاتی بدهید.
398- بیش از اندازه مورد نیاز، درس را تكرار نكنید زیرا موجب خستگی و آزردگی می شود.
399- تلاش نمایید بین هر درس و درسهای گذشته ارتباط برقرار كنید.

400- می توانید گاهی برای سنجش استعدادها و توجه شاگردان به درس سوالهای غلط انداز مطرح كنید، ولی به شرط آنكه بعداً صحیح آنرا بگویید.
401- در هر جلسه درس یك ذكر اجمالی از درس جلسه قبل به میان آورید.
402- استاد پس از پایان یافتن درس لحظاتی درنگ و تامل كند، شاید شاگردان سوال و یا كاری داشته باشند.
403- پیش از شروع تدریس لحظاتی سكوت نمایید و به جمعیت نگاه كنید تا آرامش و سكوت بركلاس حاكم شود.
404- تلاش نمایید با شكم پر تدریس نكنید.
405- بیش از ظرفیت و توانایی خود تدریس نكنید كه بیماریهای روحی و جسمی در پی دارد.
406- پاسخ سوالات را با كلماتی مانند «ظاهراً» «فكر می كنم» «تقریباً» «احتیاطا» و... ندهید.
407- به شاگردان فرصت كافی برای پاسخ دادن به سوالات بدهید.
408- از شاگردان بخواهید كه درسهای خود را مرور كنند این مرور به یادگیری آنها كمك می نماید.
409- بعضی روان شناسان معتقدند اگر بخواهیم تمام اصول یادگیری را در یك اصل خلاصه كنیم، آن اصل همان «توجه به آموخته های قبلی» است.

410- در صورت امكان از شاگردان هم امتحان كتبی، هم شفایی و هم عملی بگیرید.
411- ارزشیابی میزان یادگیری شاگردان توسط معلم فراموش نشود.
412- مواظب باشید شاگردان در امتحان تقلب نكنند.
413- گاهی در ضمن درس می توان سوالات و یا مسائلی را به شاگردان داد تا آنها را حل كنند.
414- شاگردان مطلبی را كه با سعی و تلاش خود به دست می آورند از آن خود می دانند و با علاقه و بدون مقاومت آن را می پذیرند.
415- گاهی یك مكث كوتاه و نگاه به اطراف كلاس جهت جلب توجه شاگردان ضروری است.
416- گاهی بیان مطالب نیاز به توضیح دارد، آن را فراموش نكنید.
417- گاهی می توانید برای ایجاد تمركز در كلاس چند بار با گچ روی تخته یا میز بزنید.
418- اطلاعات عمومی خود را غنی تر سازید.
419- درباره مطالبی كه نسبت به آن آگاهی ندارید، سخنی نگویید.

420- مطالبی را كه درباره آنها آگاهی كامل و صحیحی ندارید مردود نشناسید.
421- در صورت امكان برای شاگردان ضعیف، برنامه های خارج از كلاس در نظر بگیرید.
422- مصادیق و نمونه هایی كه در درس مطرح می كنید برای شاگردان قابل مشاهده و درك باشد.
423- روش روخوانی و توضیحی (البته كم جاذبه است، زیرا گفته اند: از بر گفتن درس موثرتر از روخواندن آن است).
424- روش مباحثه (كه خود نوعی تدریس است).
425- روش سخنرانی (كه خودنوعی تدریس است).
426- روش سوال و جواب.
427- روش دسته بندی.
428- روش عملی (مثلاً وضو را به صورت عملی نشان دهیم).
429- روش سمعی و بصری (با استفاده از ابزار تدریس و وسایل كمك آموزشی).

430- روش تلفیقی و آمیخته (كه تلفیقی از تمام یا بعضی روشهای قبلی است كه بسیار پر جاذبه نیز می باشد).
431- سعی كنیم روش مباحثه دروس با یكدیگر را در شاگردان زمینه سازی كنیم و آن را به وجود آوریم.
432- روش تدریسی كه شاگردان به صورت فعال در آن شركت دارند. روش «فعال» نامیده می شود.
433- معلم باید با روشهای كلی تدریس و روش های اختصاصی هر درس آشنا باشد.
434- فنون و مهارتهای پیش از تدریس مانند آماده كردن طرح درسی و یا ایجاد فضای مناسب آموزشی.
435- فنون و مهارتهای ضمن تدریس مانند آماده سازی ذهنی شاگردان و یا استفاده از روش تفهیم و القای غیرمستقیم.
436- فنون و مهارتهای پس از تدریس مانند ارزشیابی از كار معلم و یا پیشرفت تحصیلی شاگردان.
437- بيان مقدمه
438- ارائه اطلاعات و تجزیه و تحلیل.
439- جمع بندی و نتیجه گیری

440- آیات
441- روایات
442- اصول و قواعد عقلی
443- قوانین عملی
444- شعر
445- داستان و خاطره
446- مثال و تشبیه
447- ضرب المثل
448- آمار و اخبار صحیح و دقیق.
449- سخنان بزرگان و دانشمندان، نظیر حضرت امام خمینی قدس سره الشریف.

450- لطیفه مودبانه (با رعایت شرایط آن)
451- جملات و قطعه های زیبا و ادبی.
452- از شعر و مثال و مانند آن به عنوان دلیل استفاده نكنید.
453- گچ.
454- تخته سیاه و یا وایت برد (وایت برد تخته، سفید رنگ و دارای جنس خاصی است كه با ماژیك روی آن می نویسند).
455- طرح و نمودار و لوحه.
456- عكس و پوستر.
457- فیلم و اسلاید.
458- نوار و ضبط صوت.
459- بلندگو.

460- برای استفاده از تخته، در صورت امكان، از گچ رنگی استفاده كنید.
461- هنگام نوشتن روی تخته سیاه جلوی مطالب نایستید.
462- از تمام تخته استفاده كنید.
463- روی تخته سیاه منظم بنویسید.
464- تخته را از بالا به پایین پاك كنید.
465- تخته را با انگشت و دست و مانند آن پاك نكنید.
466- از قسمت بالا و سمت راست تخته شروع به نوشتن كنید نه از وسط تخته.
467- نوشتن «بسمه تعالی» یا «بسم الله الرحمن الرحیم» بر روی تخته فراموش نشود.
468- از تخته ای استفاده كنید كه مرغوب باشد تا هنگام نوشتن صدا ندهد.
469- روی تخته هر مطلبی نوشته نمی شود، بلكه مطالب مهم و ضروری نوشته می شوند.

470- سعی كنیم مطالب نوشته شده روی تخته را كمتر پاك كنیم.
471- ابزار و امكانات تدریس را پیش از درس فراهم آوریم.
472- وقتی روی تخته مطلبی می نویسید آن را هم بخوانید تا همه بشنوند.
473- در صورتی كه تخته رنگ نامطلوبی دارد در صورت امكان آن را عوض كنید.
474- صدای بلندگو بیش از اندازه كم یا زیاد نباشد.
475- عنوان و موضوع درس را در وسط و یا در قسمت بالا و سمت راست تخته سیاه بنویسید و تا آخر درس پاك نكنید.
476- برای استفاده بیشتر از وقت، تند نویسی روی تخته سیاه را رعایت كنیم، اما از شتاب و عجله پرهیز نماییم.
477- می توانیم در ابتدای تدریس خلاصه درس را روی تابلو بنویسیم.
478- تابلو را هنگام ورود به كلاس و یا پیش از نوشتن پاك كنیم.
479- اگر شاگردان مطالب روی تخته را نوشته اند در پایان درس تخته را پاك كنیم تا برای استاد بعدی آماده باشد.

480- مطالب را روی تخته سیاه بطور خوانا و كمی درشتر بنویسیم و از كج و معوج نویسی بپرهیزیم.
481- موقع نوشتن روی تخته سیاه به شاگردان پشت نكنیم و یك طرفی بایستیم و بنویسیم.
482- تخته سیاه در صورت امكان طوری قرار گیرد كه در دید همه باشد.
483- اگر مطالب تخته سیاه برای ردیف های آخر قابل خواندن نباشد مطالب را درشت تر می نویسیم. برای دانستن این مطلب از ردیف های آخر سوال می كنیم.
484- درس را روی تخته سیاه بنویسید تا كسانی كه دیر آمده اند درس را متوجه شوند.
485- در تدریس از تخته سیاه استفاده كنید تا شاگردان درس را بهتر بفهمند و كلمات و جملات و آیات و احادیث را درست بنویسند.
486- اندازه تخته باید مطلوب باشد.
487- سعی كنید تخته را آهسته پاك كنید.
488- می توانید برای نشان دادن مطالب روی تخته از یك چوب اشاره یا خط كش و یا آنتن رادیو استفاه كنید.
489- تخته سیاه دارای خطهای زمینه باشد تا مطالب روی آنها بطور منظم و مستقیم نوشته شوند.

490- از تخته پاك كنی استفاده كنید كه موقع پاك كردن صدا ندهد.
491- می توانید برای استفاده بیشتر از تخته ای استفاده كنید كه دارای سه قسمت مجزا می باشد به صورتی كه دو قسمت آن به وسیله لولا «تا» می خورد و روی قسمت سوم قرار می گیرد.
كتابها یا جزوه هایی كه در این زمینه مورد استفاده قرار گرفته است:
1- تربیت و تعلیم در اسلام، واحد پژوهش و تحقیقات اداره كل تربیت بدنی استان تهران.
2- راهنمای معلم (ویژه معلمان دینی)، محمد علی سادات.
3- كلیات فنون و مهارتهای تدریس، محمد حسین جوام و حسن پاشا شریفی.
4- روش تدریس و كلاسداری، جواد محدثی.
5- صد نكته كلاسداری، محمد حسین فلاح زاده.

به نقل از http://qom.namaz.ir/page.php?page=showarticles&cat=17&id=3&office=qom